Etiket: zaman

Kategoriler
6.ÜNİTE: TİYATRO

Tiyatronun Yapı Unsurları

Tiyatronun yapı unsurları; dramatik örgü, yer, zaman, çatışma ve kişilerdir.

Dramatik Örgü: Belli bir konu etrafında bir veya birden fazla olayın neden-sonuç ilişkisine bağlı olarak oluşturduğu bütüne dramatik örgü yani olay örgüsü denir. Her olay, iletiyi seyirciye ulaştırmak için oluşturulan bütünün parçasıdır. Temel ve yan çatışmalardan doğan olaylar, neden-sonuç ilişkisi ile birbirine bağlanır. Dramatik örgü perde, sahne vb. bölümlemeler etrafında düzenlenir (Bazı metinlerde bu bölümlemelere karşılık gelen meclis, fasıl gibi terimler bulunur.)

Yer (Mekân): Olayların geçtiği çevredir. Canlandırılan olaylar, yaşandığı zamana ve çevreye uygun bir dekor ile sahnede yansıtılır. Oyunun geçtiği yeri canlandırmak için kullanılan ışık, eşya gibi araçların tümü dekoru oluşturur. Oyuncunun dekor gereği kullandığı eşyalar, dekora yardımcı sahne eşyaları olan aksesuarlar da mekânı tamamlayan ögelerdir. Tiyatroda mekân işlevsiz değildir. Oyunu daha iyi anlamak için mekân-zaman-olay ilişkisinin göz önünde bulundurulması gerekir.

Zaman: Olayların başlangıcı ile bitişi arasında geçen süredir. Tiyatro metninde olaylar; kronolojik zaman, düğümden başlatılan zaman, sonuçtan başlatılan zaman ve düzensiz zamanlardan biri ile sıralanabilir.

Kişiler: Tiyatro eserinde aralarında çatışma bulunan ve böylelikle olayları var eden insanlardır. Kişiler, iletinin okura / izleyiciye ulaşmasını sağlayan temel unsurdur. Kişiler, olaylardaki ağırlıklarına göre birinci veya ikinci derecede önemli kişiler diye ayrılır. Tip ve karakterler çevrelerinden soyutlanmadan toplumsal, fiziksel ve psikolojik özellikleriyle verilir.

Çatışma: Dramatik örgünün gelişmesinde basamakları ortaya çıkaran, kişiler arasındaki iç ve dış mücadeleler, anlaşmazlıklardır. Karşıt duygu, düşünce ve isteklerin; kişilik özelliklerinin bir arada sergilenmesi ile ortaya çıkar. Sosyal statü, ekonomik durum, psikolojik yapı, eğitim ve kültür gibi unsurlardaki keskin farklılıklar çatışmayı belirleyen etkenlerdir.

Kategoriler
5. ÜNİTE : ROMAN

ROMANDA YAPI UNSURLARI

Olay çevresinde oluşan metinlerin tümünde olduğu gibi romanlarında dört yapı unsuru vardır. Bunlar olay, zaman, mekân ve kişilerdir.

                OLAY

Olay örgüsü, romanda olayların bir ana olay etrafında gelişip sıralanması ile oluşan yapı unsurudur. Ana olay etrafında yer alan her bir olay halkası kahramanların bir yönünü tanıtır.

Romanlarda olay örgüsünün oluşturan kişiler arasındaki iç ve dış mücadeleler ve anlaşmazlıklar, uyuşmazlıklar; çatışmaları meydana getirir. Olay örgüsüne hâkim olan, olay örgüsünü belirleyen çatışmaya temel çatışma denir. Diğer çatışmalar, temel çatışmayı destekler.

İşte, bu çatışmalardan yola çıkarak yaşanan her türlü olgu, durum, aksiyona yani kişilerin başından geçenlere olay denir.

KİŞİLER

Romanda anlatılan olayları yaşayan kahramanlardır. Gerçek hayatta rastladığımız ya da rastlayabileceğimiz kişilerdir. Roman kahramanları ruhsal ve fiziksel özellikleriyle tanıtılır. Metindeki rol dağılımlarına göre kişiler; başkahraman, yardımcı kahramanlar, karşıt güç şeklinde çeşitlenir.

Anlatmaya bağlı bütün metinlerde olduğu gibi kişilerin kendine özgü özellikleriyle ve davranışlarıyla diğer kişilerden ayrılanlarına karakter; benzer kişilik özelliklerine sahip, birbirine benzer davranışlar sergileyen, toplum içinde genel özellikler taşıyan türünü sembolize eden, kıskançlık, cimrilik, korkaklık gibi benzerlerinin niteliklerini abartılı bir biçimde üzerinde toplayanlarına tip denir.

ZAMAN

                Romanda işlenen olayların başlangıcından bitimine kadar geçen süre romanın zamanıdır. Romanda olayın geçtiği zaman ile geçmiş ve gelecek zaman arasında ilişki kurulabilir.

Romanlarda zaman genellikle belirgindir ve genelde uzun bir zaman ifade edilir.

 MEKÂN

Romanda olayların geçtiği çevre ve yerlerdir. Mekân, olayların gelişimine göre değişiklik gösterir. Mekân, tasvir edilerek okuyucunun zihninde canlandırılır. Kişilerin karakter özelliklerinin belirlenmesinde içinde yaşadıkları mekân da etkili olduğu için romanda mekân betimlemelerine geniş yer verilir.

Kategoriler
2.ÜNİTE: HİKAYE 9.SINIF

HİKÂYE (ÖYKÜ)

Hikaye Nedir? Nasıl Yazılır? | Edebiyat Bahçesi

Yaşanmış ya da yaşanabilecek olayların anlatıldığı kısa yazılara öykü (hikâye) denir. Hikâye anlatmaya dayalı bir sanatsal metindir. Düşündürmekten çok duygulandıran, heyecanlandıran edebi bir türdür. Bir olay; kişi, zaman ve mekân bağlamında anlatılır. Anlatım yüzeyseldir. Ayrıntılara girilmez.

DERS VİDEOSU DA ŞURADA DURSUN 🙂

Özellikleri:

  • Anlatmaya dayalı bir edebi metindir.
  • Kurmaca gerçekliğe dayanır.
  • Kısa yazılardır.
  • Olaya dayanır.
  • Ayrıntılara yer verilmez.
  • Kişi çözümlemeleri yoktur.
  • Çevre betimlemeleri ayrıntılı değildir.
  • Kişiler ana hatlarıyla verilir.
  • Özellikle öyküleme ve daha az olarak betimleme kullanılır.
  • Uzun yıllar “roman” türü için de bu sözcük kullanılmıştır.
  • Olay, kişi,z aman ve mekan gibi yapı unsurları vardır.
  • Bir anlatıcı vardır.
  • Anlatıcıya göre bakış açısı değişir.
  • Genellikle tek bir olay anlatılır.
Hikâyede Dramatik Yapı ve Freytag Piramidi - Oggito
  • Kişi sayısı sınırlıdır.
  • Kısa oldukları için anlatım yoğundur.

HİKÂYENİN YAPI UNSURLARI

Öyküler, olaya dayalı edebi metinlerdir. Öyküdeki olay; kişi, zaman ve mekâna dayandırılarak verilir. Bunların dışında çatışma, konu, tema, anlatıcı ve bakış açısı gibi unsurlar da hikâyenin oluşumunda önemlidir. Bunların hepsine birden öykünün yapı unsurları denir. Bazı öykülerde net bir şekilde verilse de bazılarında daha geri planda da verilebilirler.

Hikayede Yapı Unsurları, özeti
  • Olay:  Hikâyede anlatılan yaşantı veya durumdur. Belli bir konu çevresinde var olan birden fazla olayın, sebep-sonuç ilişkisine bağlı bir biçimde oluşturduğu organik bütüne ise olay örgüsü denir. Olay örgüsü; hikâyedeki olay, kişiler arasındaki ilişkiler veya kahramanın iç çatışması sonucu ortaya çıkar. Öyküleyici metinlerde dramatik anlaşmazlık veya aykırılığa çatışma denir. Bu çatışmalar;  insan ile doğa, insan ile insan, insanın kendisi, insan ile toplum vs… arasında olabilir. İyilik-kötülük, yaşlılık- gençlik, değerler- hırsızlık yapmak,  zenginlik-fakirlik gibi temalar çatışma olabilir.
Düşündüren-Eğitici Hikayeler kategorisine ait hikayeler | Seçme Hikayeler
  • Kişi: Hikâyedeki olay veya durumu yaşayanlardır. Bunlar öykünün kişi kadrosunu oluştururlar. Hikâyelerde iki farklı kişi görülebilir. Bunlardan biri “tip” diğeri ise “karakter”dir. Tip , tek bir yönüyle öne çıkan, ait olduğu sınıf veya zümrenin özelliklerini taşıyan kişiye denir. Örneğin kişinin sadece cimriliği vurgulanmıştır veya sadece kurnazlığı. Karakter ise sadece kendini temsil eder. Kişi olarak kendine özgü bütün özellikleriyle, kendisini diğer insanlardan ayıran bütün nitelikleriyle karşımıza çıkar.
Hikaye Nasıl Yazılır? Hikâye Yazma Aşamaları (Maddeler Halinde) | Bilgeniz.com
  • Yer (Mekân):  Olayın geçtiği ortamdır. Bu ortam, olayın geçtiği zamanın özellikleri ve kişinin ruh halini yansıtır. Yer; bir sokak, bir ev, bir oda, bir okul, bir şehir, bir ülke vs… olabilir. Bazen öyküde açık olarak verilmez de okuyucunun tahminine bırakılabilir.
  • Zaman: Olayın başlangıcından bitişine kadar geçen süredir. Olayın yaşandığı dönem, an veya gündür. Açıkça ifade edilen zaman ifadeleri olduğu gibi okuyucunun tahminine bırakılan zamanlar da olabilir. Örneğin “2020 yılının bir yaz günüydü.” gibi bir ifade kullanılabilir.  Bunun dışında “Ev halkı uykuya hazırlanıyordu.” gibi, zamanın tam olarak verilmediği ama gece olduğu tahmin edildiği ifadelere de yer verilebilir.

HİKÂYEDE YAPI

Hikaye nedir, nasıl yazılır? Hikaye yazarken dikkat edilmesi gerekenler - Kültür Sanat Haberleri

  Bir hikâye genel olarak üç bölümden oluşur. Bunlar serim, düğüm ve çözüm bölümleridir.

  1. Serim:  Hikâyenin giriş bölümüdür. Burada genellikle kişiler tanıtılarak olayın geçeceği zaman ve mekân verilir.
  2. Düğüm:  Olayın neden-sonuç ilişkisine göre yoğunlaştığı ve merak ögesinin doruğa çıktığı bölümdür. Olaylar iyice karışır.
  3. Çözüm:  Hikâyenin son bölümüdür.  Burada gelişmeler sona erer ve merak edilen sorular cevabını bulur.