Eylemlerin gerçekleşmesiyle ilgili bir isteği anlatan kiplere dilek kipleri denir. Bunu tasarlama, istek, şart ya da emir şeklinde dile getirir.
Dilek kiplerinde zaman anlamı yoktur.
Dilek kiplerinde eylemin gerçekleşip gerçekleşmediği ya da gerçekleşemediği belli değildir. Eylem sadece tasarlanmıştır. Bu kiplerde tasarı, plan, niyet vardır.
- GEREKLİLİK KİPİ
Fiil kök ve gövdelerine “-malı/-meli” kip ekinin getirilmesiyle yapılır. Fiilde anlatılan yargının yapılması gerektiğini bildirir.
Bazen de olasılık anlamı katar.
Çok daha fazla test çözmelisiniz.—–zorunluluk
Beni artık anlamalısın.——-zorunluluk
Bu saatlerde Fransa’ya varmış olmalı. —-olasılık
| Olumlu çekimi | Olumsuz çekimi | Olumlu soru | Olumsuz soru | |
| 1.Tekil kişi çekimi | Sil-meli-y-im | Sil-me-meli-y-im | Sil-meli-mi-y-im | Sil-me-meli-mi-y-im |
| 2.Tekil kişi çekimi | Sil-meli—sin | Sil-me-meli-sin | Sil-meli-mi-sin | Sil-me-meli-mi-sin |
| 3.Tekil kişi çekimi | Sil-meli- | Sil-me-meli- | Sil-meli-mi | Sil-me-meli-mi |
| 1.Çoğul kişi çekimi | Sil-meli-y-iz | Sil-me-meli-y-iz | Sil-meli-mi-y-iz | Sil-me-meli-mi-iz |
| 2.Çoğul kişi çekimi | Sil-meli-siniz | Sil-me-meli-siniz | Sil-meli-mi-siniz | Sil-me-meli-mi-siniz |
| 3.Çoğul kişi çekimi | Sil-meli-ler | Sil-me-meli-ler | Sil-meli-ler-mi | Sil-me-meli-ler-mi |
- ŞART (KOŞUL) KİPİ
Fiil kök ve gövdelerine “-sa/-se” ekinin getirilmesiyle yapılır. Fiillere şart veya dilek anlamları katar.
Şart kipi yan cümlecik görevinde kullanılırsa kullanıldığında “şart”; yüklem görevinde kullanıldığında ise “istek” anlamı verir.
Bunu yaparsan seninle bir daha konuşmam.——şart anlamı
Eve gelirsen onunla tanışırsın.——-şart anlamı
Hayat bayram olsa…——dilek anlamı
| Olumlu çekimi | Olumsuz çekimi | Olumlu soru | Olumsuz soru | |
| 1.Tekil kişi çekimi | Ye-se-m | ye-me-se-m | ye-se-m-mi | Ye-me-se-m-mi |
| 2.Tekil kişi çekimi | Ye-se-n | ye-me-se-n | ye-se-n-mi | ye-me-se-n-mi |
| 3.Tekil kişi çekimi | Ye-se- | ye-me-se- | ye-se-mi | ye-me-se-mi |
| 1.Çoğul kişi çekimi | Ye-se-k | ye-me-se-k | ye-se-k-mi | ye-me-se-k-mi |
| 2.Çoğul kişi çekimi | Ye-se-niz | ye-me-se-niz | ye-se-niz-mi | ye-me-se-niz-mi |
| 3.Çoğul kişi çekimi | Ye-se-ler | ye-me-se-ler | ye-se-ler-mi | ye-me-se-ler-mi |
- İSTEK KİPİ
Fiil kök ve gövdelerine “-a/-e” ekinin getirilmesiyle yapılır. Eylemin gerçekleşmesi dileğini, isteğini ifade eder. Daha çok birinci tekil ve çoğul çekimleri kullanılır. Diğerleri dua veya beddualarda sıkça kullanılır.
Güzel evlere gelin gidesin.
Allah belanı vere.
Yeni açılan sergiye gidelim.
| Olumlu çekimi | Olumsuz çekimi | Olumlu soru | Olumsuz soru | |
| 1.Tekil kişi çekimi | Çal-a-y-ım | Çal-ma-y-a-y-ım | Çal-a-y-ım-mı | Çal-ma-y-a-y-ım-mı |
| 2.Tekil kişi çekimi | Çal-a-sın | Çal-ma-y-a-sın | Çal-a-sın-mı | Çal-ma-y-a-sın-nı |
| 3.Tekil kişi çekimi | Çal-a- | Çal-ma-y-a- | Çal-a-mı | Çal-ma-y-a-mı |
| 1.Çoğul kişi çekimi | Çal-a-lım | Çal-ma-y-a-lım | Çal-a-lım-mı | Çal-ma-y-a—lım-mı |
| 2.Çoğul kişi çekimi | Çal-a-sınız | Çal-ma-y-a-sınız | Çal-a-sınız-mı | Çal-ma-y-a-sınız-mı |
| 3.Çoğul kişi çekimi | Çal-a-lar | Çal-ma-y-a-lar | Çal-a-lar-mı | Çal-ma-y-a-lar-mı |
- EMİR KİPİ
Emir kipinin özel bir eki yoktur. Sadece şahıs ekleriyle çekimlenir. Birinci kişi kendine emir veremediğinden bu kipin birinci kişi çekimi yoktur. Diğer kiplerden farklı olarak 3.tekil kişi çekiminde kişi eki kullanılır. Ancak 2. Tekil kişi çekiminde kişi eki kullanılmaz.
Buraya gel!
Söylediklerimi hemen yapsın!
| Olumlu çekimi | Olumsuz çekimi | Olumlu soru | Olumsuz soru | |
| 1.Tekil kişi çekimi | ——- | ——— | —– | —– |
| 2.Tekil kişi çekimi | Yap | Yap-ma | yap mı | yap-ma-mı |
| 3.Tekil kişi çekimi | Yap-sın | Yap-ma-sın | yap-sın-mı | yap-ma-sın-mı |
| 1.Çoğul kişi çekimi | ———- | ———- | ——– | ——— |
| 2.Çoğul kişi çekimi | Yap-ın/ yap-ınız | Yap-ma-y-ın yap-ma-y-ınız | yap-ın-mı/ yap-ınız-mı | yap-ma-y-ın-mı/ yap-ma-y-ınız-mı |
| 3.Çoğul kişi çekimi | Yap-sınlar | Yap-ma-sınlar | yap-sınlar-mı | yap-ma-sınlar-mı |