Haber, bir olay ve bir olgu üzerine edinilen bilgidir. Haber metni ise elde edilen bilgilerin gazete, dergi gibi yayın organları ya da televizyon, radyo gibi iletişim araçlarıyla topluma duyurulması amacıyla hazırlanan yazılı metinlere denir. Toplumun ilgisini çekecek olayları araştırıp haber haline getirene “haberci”, yani “ muhabir” adı verilir.
Haber yazarı ve haber yazılarının nitelikleri şöyle olmalıdır.
- Haber metnini yazan kişi anlatılanlar karşısında tarafsızdır.
- Olay bütün yönleriyle, inandırıcı bir şekilde anlatılır.
- Konu güncel olmalıdır.
- Metinlerin nesnel bir anlatımı vardır.
- Haber metinlerinde toplumun merak duygusu giderilir.
- Haber metinleri açık, anlaşılır bir dille yazılır.
- Haberlerin toplumun geniş bir kesimini ilgilendirmesine, dikkat çekici ve çarpıcı olmasına, özellikle başlığının kendini okutacak ve dinletecek nitelik taşımasına önem verilir.
- Haber metninin giriş bölümü haberin ne olduğunu açıklayıcı özellikler taşır. Haber bu özellikler dikkate alınarak yazılır.
- Haber metni kendi içinde bütünlük taşımalıdır.
- Haberin daha önce yayımlanmamış, duyulmamış olması gerekir.
- Haber metinlerindeki bilgiler güvenilir kaynaklardan alınmalıdır.
HABER YAZILARININ KAYNAKLARI
Resmi Kaynaklar: Hükümet, belediye, özel idare, resmi ajanslar
Özel Kaynaklar: Halk, özel sektör
Ajanslar: Ajans; haber toplama, yayma ve üyelerine dağıtma işiyle uğraşan kuruluşlardır. Ulusal ve uluslararası olabilir.
HABER YAZMA SÜRECİ
Haber yazma sürecinde bilgi ve belge toplamak kadar onları sınıflandırmak, bir sıraya koymak; neyi yazacağına neyi yazmayacağına karar vermek de o kadar önemlidir. Bu süreci düzenleyen en önemli tekniklerden biri 5N1K kuralını habere uygulamaktır. “Ne, Nerede, Ne zaman, Nasıl, Neden (Niçin), Kim” sorularının cevabının bir haberde olması okuyucuya önemli bir bilgi sunmuş olacaktır.
Haber metinlerinin yazımında, haberin türüne ve haberi yapacak kitle iletişim aracına göre bazı teknikler kullanılır. Bu tekniklerden en çok kullanılanları piramit ve ters piramittir.
Piramit tekniği; habere ilişkin ayrıntıların metnin sonuna bırakıldığı tekniktir.
Ters piramit tekniği ise haberin can alıcı noktalarının metnin başında verildiği diğer ayrıntıların önem sırasına göre sıraya konduğu tekniktir.
Haber, giriş ve gövde bölümlerinden oluşur. Girişte olayın ne olduğu ve sonucu özet olarak verilir. Haberin gövdesinde ise ayrıntılara yer verilir. Olayın neden ve nasıl olduğu kronolojik olarak verilir.
Temel Habercilik Terimleri Şunlardır:
Ajans: Haber toplama, yayma ve üyelerine dağıtma işiyle uğraşan kuruluş.
Asparagas: Doğru olmayan, yalan, uydurma, şişirme haber.
Dekroşe: Gazete ve dergilerde yan sütunlara taşan yazı.
İktibas : Başka bir kaynaktan elde edilen yazının gazetede olduğu gibi yayımlanması.
Künye: gazetenin sahibi,sorumluları, adresi, basıldığı yer ve iletişim bilgilerinin verildiği bölüm
Manşet : Gazetelerin ilk sayfasına iri puntolarla konulan başlık.
Muhabir : Basın ve yayın organlarına haber toplayan, bildiren veya yazan kimse.
Mizanpaj: Sayfa düzeni
Sansasyonel Haber: Sakandal haberler ve dedikodu haberleri gibi, halk arasında heyecan oluşturan çarpıcı haber.
Spot : Haber metninden daha büyük harfli puntolarla dizilen, başlıktan sonra yer alan haber ayrıntısı.
Stop press : En son gelen haber.
Sürmanşet : Gazetelerin birinci sayfasındaki logonun üzerinde kullanılan başlık.
Sütun : Gazete, dergi, kitap vb. yazılı şeylerde sayfanın yukarıdan aşağıya doğru ayrılmış olduğu dar bölümlerden her biri.
Tekzip : Yalanlama.
Tiraj : Baskı sayısı.
DERGİLERDE HABER METNİ
Dergiler; siyaset, edebiyat, teknik, ekonomi vb. konuları inceleyen ve belli aralıklarla çıkan süreli yayınlardır.
Dergilerde araştırma, inceleme, deneme, gezi yazısı gibi birçok türde metne yer verilirken haber yazıları da dergi sayfalarında yer alır.
Dergilerde yer alan haberler, o derginin alanı ile ilgili olur.
Dergilerde yer alan haberler gazete haberlerine göre daha uzun olabilir. Bu haberlerde ayrıntılara daha fazla yer verilir. Dergi haberlerinde habere konu olan alanla ilgili terimlere yer verilir. Dergi haberlerinde gazete haberlerinde olduğu gibi haberle ilgili fotoğraflara, resimlere, belgelere, tablolara yer verilir.
BİLGİSAYARDA HABER METNİ
Toplanan bilgilere aynı anda farklı birimlerin kolayca ulaşmasını sağlamak amacıyla oluşturulan genel ağ; dünyada 1960’lı, Türkiye’de 1990’lı yılların başlarında kullanılmaya başlanmıştır.
Haberlere ulaşmakta genel ağ en önemli kaynaklardan biri hâline gelmiş, dergi ve gazetelerin içeriklerini genel ağa aktarmaları kaçınılmaz olmuştur.
Genel ağda yer alan gazeteler; habere en hızlı ve ekonomik olarak ulaşmaları için okura da basın çalışanlarına da olanak sunmaktadır.
Genel ağda site açma, gazetelerin yanında televizyon ve radyolar için de gerekli hâle gelmiştir. Program içeriklerinin tanıtımından günün gelişen önemli olaylarını seyircilerine aktarmaya kadar her çalışma genel ağın üzerinden yapılabilmektedir.
Bilgisayar ortamında iletişimi sağlayan genel ağın haber yayımlarıyla özellikleri ve sınırları henüz tam anlamıyla belirlenemeyen bir habercilik türü ortaya çıkmıştır.
Genel ağ; radyo, televizyon, dergi ve gazetecilik gibi yazılı ve görsel basının kullandığı bütün habercilik tekniklerini birleştiren bir haber sunumuna yönelmiştir. Kaynağını yazılı ve görsel basından almış olsa da yeni bir biçim uygulaması kaçınılmaz olmuştur.
Genel ağ haberciliği, televizyon ve gazetenin tüm yayın ve iletim sistemlerini bütünleştirmiştir. Bunun yanı sıra hareketli görüntüleri, yazıları ve sesleri aynı ortam üzerinden ve aynı anda kullanıcılarına sunma imkânına sahiptir.
Genel ağ haberciliğinde haberler, her bilgi akışında hızla değişerek güncellenmektedir. Ayrıca sütun sınırından kaynaklanan yer sorunu ortadan kalkmaktadır.
Genel ağ haberciliğinde okurun da içerik ve biçime istediği anda düzeltme ve katkılarıyla müdahale edebilmesi genel ağ haberciliğinin temel avantajı olmuştur. Okur açısından düşünüldüğünde zaman ve mekânın önemini yitirmesi, kişinin uygun olduğu her zaman habere ulaşması önemli bir hizmet olmuştur.
Ayrıca okurun istediği yazara e-posta adresinden ulaşıp iletişim kurabilmesi, genel ağda yayımlanan her haberin dünyanın neresinde olursa olsun bir tuşa basarak gönderilebilmesi de hem okur ile haber ya da yorum arasındaki engelleri hem de basılı gazetelerdeki dağıtımın maliyet ve emek boyutunu ortadan kaldırmaktadır.
Şiddet içerikli haberlerin reyting aracı olarak kullanılmaması, kullanılan dilin belli kurallarının olduğunun unutulmaması, okurun dikkatini çekmek için asparagas haberlere yönelinmemesi zamanla kaliteyi artırıp haberi sunma amacına hizmet edecektir.